Plan za zastitu od poplave grada Jagodine
Plan za zastitu od poplave grada Jagodine
I GEOGRAFSKI POLOŽAJ GRADA JAGODINA
Grad Jagodina se nalazi u centralnoj Srbiji u središnjem delu Pomoravlja, ima površinu od 470 km, na kojoj živi 80.000 stanovnika, koji naseljavaju grad Jagodinu i 52 sela.
Zapadna i severna granica grada Jagodina, prostire se na brdskom zemljištu planine Crni Vrh, KO Miloševo, KO Lovci, KO Stražilovo, Gornji i Donji Račnik, Vranovac, Štiplje, Crnče, Kalenovac, Lozovik i Mišević.
Jugozapadna granica je takođe brdsko zemljište, na padinama planine Juhor, to su sela: Majur, Glavinci, Kolare, Dragoševac, Medojevac i Topola. Na zapadnoj granici su takođe sela sa brdskim zemljištem i to: Slatina, Vrba, Belica, Bunar, Šantarovac i Šuljkovac.
Istočna granica ide delimično uz reku Veliku Moravu, gde su sela: Končarevo, Rakitovo, Ribare, Kočino Selo, Lanište. Granica prelazi reku Veliku Moravu na putu za Svilajnac i opet se pruža uz Moravu, gde su sela: Glogovac, Mali Popović, Duboko, Dobra Voda i Rajkinac.
Posmatrano u celini područje grada Jagodina ima pad terena prema Velikoj Moravi i može se podeliti na:
1. najniže oko Velike Morave,
2. talasasto područje duž Velike Morave i njenih pritoka: Lugomir, Belica i Osaonica, dok na severozapadu i jugozapadu prelazi u planinsko zemljište.
Sa obe strane Morave i pritoka nalazi se aluvijalno zemljište (nekada plavljeno), koje je veoma pogodno za poljoprivredu.
Visinska razlika između zemljišta uz Veliku Moravu i brdskog zemljišta je velika. Pored Morave je 108 m nadmorske visine, a u brdskim i preko 400 m nadmorske visine.
Područje grada Jagodina odlikuje se uglavnom nepovoljnim vodnim režimom sa stanovišta izdašnosti vodom. Oskudnost u vodi je izražena, a prosečan bilans padavina u toku godine kreće se od 500 do 600 milimetara po jednom metru kvadratnom. Prolećni kišni periodi kritični su zbog bujičnih poplava, dok u letnjem periodu nema vode.
Na teritoriji grada Jagodina, nalazi se deo vodnog područja "Morava", odnosno deo slivnog područja Velike Morave, sa slivovima reka Lugomir, Belica i Osaonica, kao i nekoliko potoka, koji se ulivaju neposredno u Veliku Moravu. Karakteristika ovih reka je izrazito bujični tok i kratak vremenski period od trenutka stvaranja uslova za visoki vodostaj do trenutka njegove pojave.
Slivno područje reke Lugomir, nalazi se na teritoriji grada jagodina i opštine Rekovac.
Reka nastaje kod sela Dragoševca spajanjem dveju reka: Dulenke i Županjevke, a uliva se u Veliku Moravu kod sela Ribara.
Plavnost Lugomira od ušća do Dragoševca, prouzrokuju bujične karakteristike sliva Dulenke i Županjevke, koje nastaju na teritoriji opštine Rekovac, a koja znatno nadvišuje grad Jagodina, tome treba dodati još nekoliko potoka: Dubeljski, Resnički, Kurula, Mrački, Bućanski i Vecin. Dosadašnja iskustva pokazuju da je za teritoriju Jagodine, a posebno za sam grad najopasniji sliv reke Lugomir, jer svojim poplavnim talasom ugrožava urbani, industrijski i poljoprivredni deo teritorije, gde može naneti ogromne materijalne štete, pa i ljudske žrtve.
Sa aspekta ugroženosti od poplava Lugomir se može podeliti na četiri deonice:
Deonica 1 - od ušća u Veliku Moravu do železničkog mosta kod Matične fabrike kablova,
Deonica 2 - od železničkog mosta kod Matične fabrika kablova do spajanja Dulenke i Županjevke,
Deonica 3 - reka Dulenka od mesta spajanja sa Županjevkom, uzvodno do granice sa opštinom Rekovac,
Deonica 4 - reka Županjevka od mesta spajanja sa Dulenkom do granice sa opštinom Rekovac.
Deonica 1
Ova deonica ima uređen vodotok sa nasipima i kao takva je u nadležnosti Javnog vodoprivrednog preduzeća sa aspekta preduzimanja preventivnih mera i rukovođenja odbranom od poplava, a u skladu sa Opštim i Operativnim planom za odbranu od poplava.
Na ovoj deonici postoji više kritičnih tačaka: drumski i železnički mostovi, krivine, kao i oštećeni delovi nasipa. Najizraženija kritična tačka je železnički most na pruzi Beograd - Niš. Most je postavljen tako da je donja ivica nosača konstrukcija duboko zaronila u proticajni profil reke, čime je onemogućeno normalno proticanje vode, a posebno kada se ploveći predmeti zadržavaju na konstrukciji mosta. U tom slučaju dolazi do stvaranja prepreke koja izaziva prelivanje vode preko nasipa, a uzvodno možda i probijanje nasipa.
Ako bi došlo do prelivanja ili probijanja nasipa na desnoj strani uzvodno od drumskog mosta Jagodina - Ćuprija, bio bi ugrožen deo Majura sa dosta obradivog zemljišta, kao i trafo stanica.
Kod prelivanja ili proboja levoobalnog nasipa uzvodno od železničkog mosta do mosta na putu Jagodina - Ćuprija, bio bi ugrožen grad Jagodina, industrijska zona, a dalje deo Ribara, Kočinog Sela i Starog Laništa.
U selu Rakitovu, nizvodno od mosta u samom koritu se nalazi nekoliko betonskih cevi velikog profila, koje su korišćene za prelazak za vreme izgradnje mosta. Njih treba što pre ukloniti jer prave prepreku.
Od ušća Lugomira u Veliku Moravu, pa uzvodno 500 m celom dužinom u samom koritu je izraslo drveće i žbunje (vrba, topola i drugo), što predstavlja veliku prepreku velikoj vodi i onome što ona donosi.
Deonica 2
Ova deonica je karakteristična po tome što je rečno korito krivudavo, na pojedinim mestima obraslo rastinjem i drvećem, što usporava protok vode i zadržava ploveći materijal, stvara prepreke koje dovode do skretanja vode iz korita i plavljenja objekata i poljoprivrednog zemljišta. Pored ovoga na obalama je nabacana ogromna količina otpadnog materijala i smeća. Deonica dva nije u nadležnosti JVP, već je za nju nadležan grad Jagodina.
Deonica 3
Reka Dulenka sa Lukarskim potokom, generalno gledano ima slične karakteristike, kao i prethodna deonica.
Deonica 4
Ovu deonicu čini reka Županjevka sa pritokom Gračom. Nova deonica ima slične karakteristike kao i prethodne dve.
Reka Belica nastaje spajanjem reke Bešnjaje i reke Voljevice kod sela Donji Mišević, a uliva se u Veliku Moravu kod Novog Laništa. Korito je uređeno od ušća do sela Trnava. Sve pritoke Belice imaju bujični karakter, tako da predstavljaju opasnost za sela kroz koja protiče reka Belica, pa i sam grad Jagodinu.
I sliv reke Belice sa aspekta ugroženosti i odbrane od poplava može se podeliti na četiri deonice.
Deonica 1
Proteže se od ušća u Veliku Moravu do mosta na pruzi Beograd - Niš kod Fabrike "Elmos". Korito je uređeno i kao takvo je u nadležnosti JVP sa aspekta preduzimanja preventivnih mera i odbrane od poplava u skladu sa Opštim i Operativnim planom za odbranu od poplava. I pored toga što je uređena ova deonica ima kritične tačke, a to su svi mostovi zbog zadržavanja plovećeg materijala na stubovima mosta.
Na ovoj deonici postoji kanal otpadnih voda sa lokacije Nova fabrika, koji se uliva u Belicu, a njegovi nasipi nisu u stanju da prime povratne vode i zadrže ih u slučaju visokog vodostaja.
Deonica 2
Ova deonica počinje od železničkog mosta kod "Elmosa", a završava kod naselja "Cvećara". I ova deonica je regulisana, ali i ona ima nekoliko kritičnih tačaka, kao što je drumski most (kameni) na raskrsnici ulica Vuka Karadžića i 7. juli. Ovaj most je nad dvostrukom krivinom reke Belice, na vrlo malom prostoru, na mestu gde Belica teži da ispravi vodotok, pa je samim tim ugrožen i most, a i grad Jagodina, zbog zadržavanja plovećeg materijala na stubovima mosta.
Deonica 3
Deonica 3 se proteže od naselja "Cvećara" do kraja regulisanog toka reke Belice, uzvodno na izlasku iz sela Trnava, prema Dragocvetu. Na ovom delu postoji samo jedna kritična tačka, drumski most u selu Trnava. Nadaleko odatle u Belicu se uliva Štipljanska reka, koja ima prilično dugačak vodotok. Nastaje na području Crnog Vrha i teče kroz Gornje i Donje Štiplje, Vinoraču i Trnavu, a neposredno iznad Vinorače u nju se uliva Jošanički potok. Konfiguracija terena sa koga se Štipljanska reka i Jošanički potok, slivaju, izazivaju njihov bujični tok, mogu biti ugroženi Vinorača i Trnava. Istovremeno korito Štipljanske reke je suženo rastinjem i drvećem, tako da je protok vode drastično otežan.
Deonica 4
Ovu deonicu predstavlja neregulisan tok reke Belice sa pritokama od sela Trnava, pa do Donjeg Miševića. Karakteristika ove deonice je da je korito reke ugroženo nanosima, rastinjem, otpadom i smećem, što pored mnogobrojnih mostova predstavlja veliki problem. U ovom delu uliva se nekoliko potoka: Jošanički, Kovačevački Vrbski.
Reka Osaonica nastaje u reonu sela Bokorovca u opštini Kragujevac, a preko teritorije grada Jagodina, protiče kroz sela: Stražilo, Lovci i Bagrdan i na kraju se uliva u Veliku Moravu na izlasku iz Bagrdanskog tesnaca (kod visećeg mosta za Vojsku).
Konfiguracija terena sa koga odvodi vodu daje Osaonici bujični tok, što uslovljava blagovremenost u preduzimanju preventivnih i operativnih mera u cilju zaštite od poplava.
Čitav tok se može posmatrati kao jedna celina na kojoj ima nekoliko kritičnih tačaka: svi mostovi, kao i suženi deo korita kod igrališta u Strižilu, takođe i ovde ima puno rastinja u samom koritu i oko njega, kao i velike količine otpada i smeća. Na stubovima mostova se zadržava ploveći materijal, koji onda stvara prepreku za protok vode i plavljenja naselja i poljoprivrednog zemljišta.
U sastavu ovog sliva nalazi se u Vranovački potok, koji se u visini Donjeg Račnika spaja sa Račničkim potokom i protičući kroz Donji Račnik uliva u Osaonicu kod Bagrdana.
Ovaj potok odvodi vodu iz veštačkog jezera iznad sela Miloševa. Potok ima formirano rečno korito od jezera pa do propusta na Auto-putu, a dalje ne postoji, već se voda razliva po obradivim površinama, što znači da svako ispuštanje ili prelivanje vode iz jezera predstavlja veliku poplavu obradivih površina između Auto-puta i Velike Morave.
Velučki potok
Nastaje na području Bogave, opština Svilajnac i protiče kroz Mali Popović, ne uliva se u Veliku Moravu, već se razliva na prostoru zvanom "Topoljak". Kritična tačka je most na putu Mali Popović - Duboka.
Dubočki potok
Ovaj potok nastaje na području Dobre Vode i kao i prethodni razliva se na prostoru "Topoljaka".
Rajkivački potok
I ovaj potok odvodi vodu sa prostora Rakinca u Topoljak.
Dragocvečko jezero
Prihvata vodu iz Kovačevačkog potoka i ima površinu 2,5 - 3 hektara.
Miloševsko jezero
Prihvata vodu Kovanlučkog potoka, a preko prelivnika odvodi dalje prema Velikoj Moravi. Ima površinu oko 1,5 hektara.
Ova jezera dugi niz godina nisu čišćenja od nanosa i mulja, pa je kapacitet bitno smanjen.
Opasnost od poplava postoji u sva tri sliva, bez obzira na visinu vodostaja Velike Morave. U slučaju višeg vodostaja povećava se opasnost za izlivanje Lugomira, Belice i Osaonice, zbog usporavanja oticanja vode ovih reka.
Sa ciljem da se smanji štetni uticaj velikih voda, odnosno poplava, potrebno je održavati korita reka, kao i objekte pored njih, koji su namenjeni zaštiti od poplava.
U to spada: čišćenje korita i obala od rastinja, otpada i smeća, kao i čišćenje delova vodotokova od nanosa i mulja, popravka nasipa i mostova.
Da bi ove preventivne mere bile na vreme izvedene Štab za zaštitu od poplava i drugih elementarnih nepogoda, treba svake godine da u mesecu martu formira komisiju koja bi obišla sve vodotokove i sačinila predlog mera (rok 31. april tekuće godine) za otklanjanje opasnosti od poplava.
Evidentna opasnost od poplava na teritoriji grada Jagodine, nastaje kada su meteorološki uslovi nepovoljni (dugotrajno padanje kiše, naglo topljenje snega). Mere koje se preduzimaju su sledeće:
- mobilizacija štaba za zaštitu od poplava i drugih elementarnih nepogoda,
- mobilizacija osmatrača na rekama,
- stavljanje u pripravnost preduzeća opremljenih i osposobljenih za zaštitu i spasavanje od poplava,
- informisanje stanovništva o situaciji koja ukazuje na mogućnost poplava.
Prema Operativnom planu odbrane od poplava za 2009. godinu, kriterijumi za proglašenje redovne i vanredne odbrane od poplava su sledeći:
- vodomer na Belici u Jagodini (kameniti most)
260 maksimalan registrovani vodostaj (11.06.2002.)
150 proglašenje redovne odbrane od poplava
250 proglašenje vanredne odbrane od poplava
- vodomer na Lugomiru kod Majura
455 maksimalni registrovan vodostaj (10.07.1999.)
200 proglašenje redovne odbrane od poplava
250 proglašenje vanredne odbrane od poplava
- vodomer na Velikoj Moravi u Ćupriji
700 maksimalni registrovani vodostaj (21.02.1963.)
400 proglašenje redovne odbrane od poplava
520 proglašenje vanredne odbrane od poplava.
Za očitavanje vodostaja na pomenutim vodomerima zaduženi su u VPC "Morava" Niš, Sektor "Velika Morava" Ćuprija, a za praćenje vodostaja na Lugomiru i Belici uzvodno od vodomera, kao i za reku Osaonicu u celoj dužini, kao i potoci i jezera na teritoriji grada Jagodina, šefovi mesnih kancelarija i njihovi pomoćnici iz sela koja se nalaze na pomenutim rekama i njihovim pritokama:
1. reka Osaonica
- šef MK Lovci
- šef MK Bagrdan
2. reka Lugomir
- šef MK Glavinci
- šef MK Dragoševac
3. reka Belica
- šef MK Dragocvet
- šef MK Bunar
- šef MK Šuljkovac
4. jezero u Miloševu
- šef MK Miloševo
5. jezero u Dragocvetu
- šef MK Dragocvet
6. Dubočki i Belički potok
- šef MK Duboka
Osmatrači prate vodostaj i o tome izveštavaju sekretara štaba za zaštitu od poplava i drugih većih elementarnih nepogoda.
Kada dođe do izlivanja vode van korita ili do probijanja nasipa preduzimaju se sledeće mere i aktivnosti:
- davanje signala za opasnost od poplava (sirenama),
- evakuacija stanovništva i materijalnih dobara sa poplavom ugroženog područja,
- obezbeđenje smeštaja, hrane i vode za ugrožena lica,
- obezbeđenje vode za piće na prostorima gde je ugroženo vodosnabdevanje,
- crpljenje vode iz prostorija i objekata,
- čišćenje površina od nanosa i mulja,
- preduzimanje higijensko-epidemioloških mera na zaštiti stanovništva od epidemija,
- pružanje i ostalih pomoći ugroženom stanovništvu,
- u otklanjanju posledica od poplava angažuju se sredstva i ljudstvo Doma zdravlja u Jagodini, vatrogasna jedinica MUP-a Jagodina, JKP "Standard" Jagodina, veterinarske stanice na teritoriji grada Jagodina, Direkcija za izgradnju.
Radi blagovremenog informisanja stanovništva grada Jagodina u slučaju poplava Operativni štab za zaštitu od poplava i drugih elementarnih nepogoda u okviru svojih aktivnosti informisanja javnosti, ispunjava zadatak u edukaciji stanovništva o zaštiti od poplava. Kao zadatak podrazumeva se aktivnost preko medija radi upoznavanja javnosti sa sledećim podacima:
- podaci o izvoru, učestalosti i potencijalnoj jačini poplave,
- podaci o sistemu za prepoznavanje poplave i načinu upućivanja upozorenja javnosti,
- podaci o površini koja će verovatno biti poplavljena i evakuisana za svaki nivo očekivane poplave,
- procedura o evakuaciji,
- aktivnosti koje se mogu preduzeti da bi se smanjila šteta na imovini vlasnika,
- podaci o bezbednosnim aktivnostima i mogućnostima rekonstrukcije na oštećenim objektima nakon poplave.
Odbranom od poplava u Republici rukovodi glavni rukovodilac odbrane od poplava na osnovu i u okviru ovlašćenja utvrđenih zakonom.
Odbranom od poplava na vodnom području "Morava" rukovodi rukovodilac odbrane od poplava za navedeno vodno područje.
Na sektoru odbrane od poplava, odnosno na tehničkoj deonici duž vodotoka Lugomira od ušća pa uzvodno 8,5 km, vodotok Belice od ušća pa uzvodno 6,5 km, odbranom od poplava neposredno rukovodi sektorski rukovodilac VPC "Morava" Niš, sektor "Velika Morava" Ćuprija, odnosno deonički rukovodilac.
Odbranu od poplava na teritoriji grada Jagodina, organizuje Štab za odbranu od poplava i drugih elementarnih nepogoda, kojim rukovodi komandant štaba.
Odbrana od poplava organizuje se i vrši u zavisnosti od stepena opasnosti, a prema sledećim fazama:
- priprema za odbranu od poplava,
- redovna odbrana od poplava,
- vanredna odbrana od poplava.
Odbranu od poplava u pojedinim fazama proglašava svojom naredbom rukovodilac odbrane od poplava na vodnom području, na predlog sektorskog rukovodioca, a u skladu sa uslovima i kriterijumom utvrđenim Operativnim planom odbrane od poplava i o tome obaveštava glavnog rukovodioca odbrane od poplava.
Rukovodilac za odbranu od poplava na vodnom području ima pravo da, na predlog pomoćnika i sektorskog rukovodioca, ukine pojedinu fazu odbrane od poplava, pre nego što se dostignu kriterijumi utvrđeni Operativnim planom odbrane od poplava, ako zaključi da stanje zaštitnih objekata i hidrometerološke prilike to dozvoljavaju.
Naredbu o proglašenju i prestanku dobrane od poplava, rukovodilac odbrane od poplava na vodnom području dostavlja komandantu Štaba za odbranu od poplava i drugih elementarnih nepogoda.
Odbranom od poplava na teritoriji grada Jagodina, rukovodi rukovodilac sektora komandant Štaba za odbranu od poplava i drugih elementarnih nepogoda, koja ima pomoćnika, za svaki vodotok. Odbrana od poplava sprovodi se na osnovu ovog plana.
Rukovodilac za odbranu od poplava za grad Jagodina, dužan je da sarađuje sa sektorskim rukovodiocem u vodoprivrednom preduzeću. Vodoprivredno preduzeće je dužno da pruža stručnu pomoć gradskom rukovodiocu, kao i da obezbedi neposrednu saradnju između deoničkih rukovodilaca i pomoćnika gradskog rukovodioca.
Plan za zaštitu od poplava grada Jagodina donosi se za period od pet godina.
Obaveza Štaba za zaštitu od poplava i drugih elementarnih nepogoda, odnosno nadležnog organa gradske uprave Jagodina, da svake godine donese Operativni plan sa imenima lica zaduženih za odbranu od poplava i drugih elementarnih nepogoda.
Plan zaštite od poplava grada Jagodina objaviti u "Službenom glasniku grada Jagodina".
posted by Zikka | 3:27 AM
|
0 comments
